Στιγμές… Στο τυπογραφείο “Στιγμή”

Ο Παναγιώτης Στάμος στο τυπογραφείο του εκδοτικού οίκου «Στιγμή»

Άρθρο το Αιμίλιου Καλιακάτσου ιδιοκτήτη του τυπογραφείου και των εκδόσεων «Στιγμή» στο ένθετο της Ελευθεροτυπίας «βιβλιοθήκη».

Το άρθρο μας έδωσε ο συντοπίτης και φίλος Νίκος Κελέρμενος.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ γράφει το αναρτημένο σύνθημα, καιρό τώρα, στο τυπογραφείο των εκδόσεων «Στιγμή» (στιγμή = μονάδα μέτρησης του πάχους του σώματος των τυπογραφικών στοιχείων, που ισοδυναμεί προς 0,376 του χιλιοστού). Δημιουργία όμως χωρίς περιβάλλον είναι αδι ανόητη. Γι’ αυτό κάθε Σάββατο ανελλιπώς (τις άλλες μέρες μας περιμένει επίπονη ορθοστασία και χρειαζόμαστε περισσή περίσκεψη), το μεσημέρι, είκοσι και παραπάνω χρόνια τώρα, συγκεντρωνόμαστε (όρθιοι ή καθιστοί, κυρίως πάνω στις τυπογραφικές κάσες: και για εξοικείωση) φίλοι και συνεργάτες της «Στιγμής», τακτικοί και άτακτοι, για την πατροπαράδοτη ουζοποσία και τα συναφή.

Στα παλιότερα χρόνια, τα γραφεία κάποιων λογίων εκδοτών, καθώς και ορισμένα βιβλιοπωλεία, ακόμη και καφενεία, ήσαν χώροι συνάθροισης συγγραφέων και καλλιτεχνών. Στη δεκαετία του ’60, έφηβοι φανατικοί για γράμματα, ανηφορίζαμε, με ταραχή πολλή και καρδιοχτύπι άφθονο, το θρυλικό πατάρι του «Λουμίδη» στη Σταδίου για να δούμε, από μακριά εννοείται, τα πρόσωπα που με το έργο τους ανδρωνόμαστε, και όλο αυτιά εν στύσει ν’ αρπάξουμε κουβέντες, φωνές, χειρονομίες, απόψεις των διασήμων θαμώνων. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς και ποιους! Η πνευματική Ελλάδα σε λίγα τετραγωνικά – Χατζιδάκις, Γκάτσος, Γιώργος Μακρής, Γονατάς, Κακναβάτος, Τσαρούχης, Σαχτούρης, Ακριθάκης… και άλλοι και τόσοι. Αυτά βέβαια είναι αρκούντως γνωστά. Εμείς όμως ήμασταν εκεί. Ένας τέτοιος χώρος υπήρξε στα χρόνια της χούντας, και νωρίτερα, ο «Κέδρος» του Νίκου και της Νανάς Καλλιανέση. Επίσης, το τυπογραφικό εργαστήρι των «Κειμένων» του Φίλιππου Βλάχου. Έζησα αυτό το ανεπανάληπτο κλίμα και προσπαθώ να συντηρήσω και σήμερα αυτή την παράδοση. Πηγή ζωοδόχος ο τόπος του τυπογραφείου αποτελεί πια μέρος συνάντησης, συζητήσεων, ανάγνωσης κειμένων, ανταλλαγής απόψεων, αλλά και κεφιού και ενίοτε μουσικής και χορού.

Το περιεχόμενο αυτών των συζητήσεων είναι ανάλογο με τα ενδιαφέροντα και τη δημιουργική εργασία των συμποσιαστών-συζητητών. Χωρίς να υπάρχει αυστηρό πρωτόκολλο, ο Ε.Χ. Γονατάς, ο Γιώργος Γώτης και η Ματίνα Μόσχοβη προκαλούν συνήθως συζητήσεις ποιητικές και για την ποίηση, ο Δημοσθένης Κορδοπάτης και ο Νίκος Κελέρμενος για τις μεταφράσεις, τα νοσοκομεία, τις φυλακές και τα δικαστήρια στο Βυζάντιο, ο λεγεωνάριος Γιώργος Μανιάτης για την αρχαιοελληνική μουσική, το παλιό και το νέο ρεμπέτικο -και όχι μόνον-, ο Πάνος Αποστολίδης και ο Βασίλης Πασχάλης για τον Ιπποκράτη και την Ιστορία της Ιατρικής, ο Ευάγγελος Ρούσσος, ο Γιώργος Χριστοδούλου, ο Νίκος Σκουτερόπουλος, ο Παύλος Καλλιγάς και ο Νάσος Βαγενάς, και όλοι μας, για ό,τι έγραψαν οι Έλληνες ως αρχαίοι και αυτά που πρέπει να γράψουν ως αρχαίοι του μέλλοντος, η Μάρω Ιωάννου, ο Σταύρος Κουρεμένος και ο Παναγιώτης Στάμου για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και τη μαθητεία στη μάθηση, ο Λευτέρης Ξανθόπουλος και η Εύα Στεφανή για των εικόνων την ποίηση και τον κινηματογράφο, ο Σπύρος Καλύβας, ο δόκτωρ Γεμενής και ο Βαγγέλης Πασχούλης για την οικονομία των δυνάμεων και το πρόβλημα «ποιο είναι το πρόβλημα» κ.λπ., κ.λπ.

Στα χρόνια που πέρασαν, πέρασαν και δημιουργοί πέραν του κόσμου τούτου πια, που με το ακαταμάχητο ταλέντο τους, τη σοφία και πρωτίστως το ανεξάντλητο χιούμορ τους προκαλούσαν διαρκώς και στο διηνεκές αναστοχασπκούς ερεθισμούς για όλους μας. Μιλώ για τον Παναγιώτη Κονδύλη και τον Σπύρο Τσακνιά. Ακόμη για τον Παύλο Ζάννα και τον Αλέξανδρο Κοτζιά.

Βεβαίως, καθώς ο καιρός κυλά προσθέτοντας χρόνους, πολλά και πολλοί αποτελούν πια ευχάριστες ή και οδυνηρές κάποτε αναμνήσεις. Δύσκολο τώρα, χωρίς εχθρό που συσπειρώνει και μεταστοιχειώνει την παρέα και τους παρατυχόντες σε συν-τρόφους και συ-νοδοιπόρους, να κρατηθεί η συλλογικότητα και να συντηρηθεί η έγνοια για κοινωνικότερες μέριμνες. Το αίτημα όμως και η ζωτική ανάγκη του αναρτημένου συνθήματος εξακολουθεί να μας συνομαδώνει, Ή θα δημιουργήσουμε, λοιπόν, εδώ και τώρα, ή θα πεθάνουμε. Και δημιουργία θα πει αφοσίωση και αγάπη γι αυτό που κάνουμε. Και αγάπη θα πει φροντίδα για το(ν) άλλο(ν).

ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΚΑΛΙΑΚΑΤΣΟΣ

28 ΙΟΥΛΙΟΥ 2000 Βιβλιοθήκη (Ελευθεροτυπία)